Agencija za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta predložila je novi okvir pravila prema kojima bi se u Bosni i Hercegovini ubuduće osnivale i zatvarale visokoškolske ustanove, ali i mijenjali i prilagođavali studijske programe. Na javne konsultacije upućena je Preporuka o kriterijima i standardima Ministarstvu RS, kantonalnim ministarstvima i Brčko distriktu  BiH za osnivanje i zatvaranje visokoškolskih ustanova, te za prestruktuiranje studijskih programa. Cilj je da se visoko obrazovanje konačno ujednači, učini transparentnijim i približi se evropskim standardima koji važe u Evropskom prostoru visokog obrazovanja, prenosi Raport.

Usklađivanje s evropskim smjernicama

Za razliku od dosadašnje prakse, u kojoj su kriteriji za osnivanje fakulteta i uvođenje novih studija često bili fragmentirani, različiti od jedne do druge administrativne jedinice i ponekad nedovoljno jasni, nova preporuka insistira na jasnom i jedinstvenom okviru.

Resorno ministarstvo zadržava nadležnost da donose zakone i podzakonske akte, ali se od njih traži da u tim aktima precizno definišu standarde koji moraju biti usklađeni sa evropskim smjernicama za osiguranje kvaliteta.

To u praksi znači da više neće biti dovoljno samo formalno ispuniti minimalne administrativne uslove, već će se tražiti dokaz da institucija ima jasno definisanu misiju, razvijen sistem unutrašnje kontrole kvaliteta, stabilnu organizaciju, odgovarajuće studijske programe, naučnoistraživački rad, kvalifikovano akademsko i neakademsko osoblje, adekvatne prostorne i tehničke uslove, bibliotečku i informacionu podršku te održivo finansijsko poslovanje.

Jedna od važnih novina je i insistiranje na mjerljivim indikatorima. Ministarstva se pozivaju da za svaki kriterij propišu jasne smjernice po kojima će se provjeravati ispunjenost uslova, kako bi postupci licenciranja bili objektivni i transparentni, a ishodi učenja uporedivi sa onima u drugim evropskim zemljama.

To predstavlja značajan iskorak u odnosu na ranija rješenja, gdje  procjene često zavise od različitih tumačenja i prakse pojedinih komisija.

Preporuka detaljno uređuje i način na koji nove visokoškolske ustanove i studijski programi mogu upisivati studente. Umjesto masovnog upisa od prve godine, vodi se postepeni model rasta. Prve godine dozvoljen je upis samo u prvu godinu studija, a tek svake naredne akademske godine ustanova može širiti upis na višu godinu, kako se studij razvija i pokazuje da ispunjava potrebne standarde.

Tek nakon nekoliko godina rada omogućava se i upis na drugi ciklus, dok se treći ciklus može pokrenuti tek kada ustanova izvede jednu kompletnu generaciju studenata drugog ciklusa.

Ovakav pristup značajno se razlikuje od dosadašnje prakse u kojoj su pojedine obrazovne institucije na samom početka nudile sve cikluse studija, bez realne provjere kapaciteta i kvaliteta.

Posebna pažnja posvećena je i zatvaranju visokoškolskih ustanova, što je do sada često bilo nedovoljno uređeno i uglavnom su zatvaranje neke ,naročito privatne visokoškolske ustanove pratile afere i slučajevi su završavali pred sudovima.

Odgovornost osnivača definirati zakonom

Preporuka traži da postupci zatvaranja budu jasno regulisani zakonima, da osnivači nose odgovornost za trajno čuvanje dokumentacije i da se studentima u slučaju prestanka rada obezbijedi nastavak studija u drugim ustanovama.

U slučaju prestanka rada visokoškolske ustanove ili izvođenja određenog studijskog programa, visokoškolska ustanova obezbjeđuje upisanim studentima nastavak studija u skladu sa propisima nadležne obrazovne vlasti o načinu obezbjeđivanja nastavka studija za upisane studente u slučaju prestanka rada visokoškolske ustanove. 

- Postupak zatvaranja visokoškolske ustanove treba da bude  potpuno nezavisan od političkih uticaja i zaštićen od bilo kakvih sukoba interesa - navodi se u Preporuci.

Kada je riječ o studijskim programima, preporuka uvodi jasniju razliku između manjih izmjena i onih koje su suštinske. Visokoškolske ustanove se ohrabruju da redovno prilagođavaju programe savremenim naučnim i umjetničkim dostignućima, ali se istovremeno precizira kada je potrebna nova licenca.

Ako promjene zadiru u oblasti i oblasti studija, naziv programa, zvanje koje se stiče, način ili mjesto izvođenja nastave, ili ako se uvode novi moduli, mijenja trajanje studija ili prelazi na online ili hibridni model, tada se mora proći postupak vanjskog vrednovanja.

Novina je i preciznije uređenje zajedničkih studijskih programa, posebno u slučajevima kada se mijenja sastav institucija koje ih izvode. U takvim situacijama traži se nova akreditacija, osim ako je program već akreditovan od  evropske priznate agencije.

Ove preporuke zamjenit će istoimeni dokument koji je na snazi od 2012. godine.

(Raport.ba/DEPO PORTAL/au)